Սոցիալական ծառայությունների ապակենտրոնացում

հնս 11

Սոցիալական ծառայությունների ապակենտրոնացումը վերաբերում է պատասխանատվության, որոշումների կայացման ուժի և սոցիալական ծառայությունների տրամադրման վարչական վերահսկողության փոխանցմանը կենտրոնական իշխանությունից տեղական կամ տարածաշրջանային իշխանություններին: 

Այս գործընթացը հաճախ մաս է կազմում ավելի լայն ապակենտրոնացման ռազմավարության կամ գործընթացի, որի նպատակն է բարելավել կառավարման համակարգի որակը, մեծացնել հաշվետվողականությունը և ապահովել, որ ծառայությունները ավելի հասանելի, ներռական և արձագանքող լինեն տեղական կարիքներին:

Ապակենտրոնացումը կարող է խթանել սոցիալական ծառայությունների հասանելիությունը՝ ապահովելով, որ խոցելի կամ անտեսված խմբերը (օրինակ՝ գյուղական բնակչությունը, փոքրամասնությունները կամ սոցիալապես անապահով խմբերը) ստանան համապատասխան և տեղական համատեքստին հարմարված ծառայություններ:
Տեղական կառավարությունները (տեղական ինքնակառավարման մարմինները) կարող են ինքնուրույն որոշել, թե որ խմբերը կարիք ունեն առաջնահերթ ծառայությունների:
Սոցիալական ծառայությունների ապակենտրոնացման նպատակները

Ծառայությունների որակի բարելավում
Ապակենտրոնացումը կարող է բարելավել ծառայությունների որակը, քանի որ տեղական իշխանությունները ավելի լավ են հասկանում իրենց համայնքների հատուկ մարտահրավերներն ու առաջնահերթությունները:
Արդյունավետության ավելացում
Տեղական կառավարությունները (տեղական ինքնակառավարման մարմինները) կարող են ավելի արդյունավետ գործել՝ նվազեցնելով վարչարարությունը և արագացնելով ծառայությունների մատուցման գործընթացը՝ խուսափելով կենտրոնական իշխանության հետ վարչարարական տարբեր օղակներում օղակներում համաձայնություններից:

Հասարակության մասնակցայնության խթանում
Ապակենտրոնացումը խթանում է ավելի ակտիվ հասարակական մասնակցություն որոշումների կայացման մեջ՝ ապահովելով, որ բնակիչները ունենան ձայն սոցիալական ծառայությունների տրամադրման հարցում:
Արձագանքունակության բարձրացում 
Տեղական իշխանությունները կարող են ավելի արագ և օպերատիվ արձագանքել իրենց համայնքների փոփոխվող կարիքներին, հատկապես ճգնաժամային իրավիճակներում, ինչպիսիք են բնական աղետները, պատերազմական իրավիճակը կամ տնտեսական խոչընդոտները:

Հաշվետվողականության ավելացում
Տեղական իշխանությունները անմիջապես հաշվետու են իրենց ընտրողների առաջ, ինչը ստեղծում է թափանցիկության և լավ կառավարման խթաններ, եթե վերջիններիս համար տեղական ժողովրդավարությունն ու ազատ կամաարտահայտումը սոսկ հասկացություններ չեն և կիրառելի են համայնքային կյանքում տարբեր որոշումներ ընդունելիս:
Սոցիալական ծառայությունների ապակենտրոնացման մարտահրավերները
Capacity Constraints (կառավարման հզորության սահմանափակումներ)
Շատ տեղական կառավարություններ (տեղական ինքնակառավարման մարմիններ) կարող են չունենալ տեխնիկական, վարչական կամ ֆինանսական հնարավորություններ սոցիալական ծառայությունները արդյունավետ կառավարելու և տրամադրելու համար, ինչը կարող է հանգեցնել վատ ծառայությունների մատուցման կամ անարդյունավետության:

Տարածաշրջանների միջև անհավասարություն
Երբեմն ապակենտրոնացումը կարող է բարձրացնել անհավասարությունը, քանի որ հարուստ կամ ավելի զարգացած շրջանները կարող են ավելի լավ ծառայություններ տրամադրել՝ մեծ տեղական ռեսուրսների շնորհիվ, մինչդեռ աղքատ շրջանները կարող են խնդիրներ ունենալ բավականաչափ ռեսուրսներ տրամադրելու համար:

Համակարգման խնդիրներ
Ապակենտրոնացումը պահանջում է ուժեղ համագործակցություն կենտրոնական և տեղական իշխանությունների միջև: Եթե բացակայում են հստակ գործնական դրույթներ և քաղաքականություն, ծառայությունների տրամադրման մեջ կարող են առաջանալ ծավալումներ կամ բացթողումներ, ինչը կարող է հանգեցնել անարդյունավետության և շփոթության:
Մասնակցություն և ֆինանսավորում
Տեղական կառավարությունները (տեղական իշխանությունները) կարող են խնդիրներ ունենալ սոցիալական ծառայությունների համար բավարար ֆինանսական միջոցներ ձեռք բերելու հարցում: Եթե տեղական եկամուտները բավարար չեն, կարող են առաջանալ ֆինանսական պակասներ կամ կախվածություն կենտրոնական կառավարությունից՝ ֆինանսավորման հարցում:
Քաղաքական խնդիրներ
Ապակենտրոնացումը կարող է բախվել կենտրոնական իշխանությունների դիմադրությանը, որոնք կարող են վախենալ իրենց իշխանական լիազորությունները կորցնելուց: Այն կարող է նաև ստեղծել հակասություններ տեղական և կենտրոնական իշխանությունների միջև՝ գործառույթների և դերակատարման առումով:

Ծառայությունների ֆրագմենտացում (հատվածայնացում) 
Պարբերաբար ապակենտրոնացումը կարող է հանգեցնել ծառայությունների ոչ համակողմանի կամ ոչ համակարգված տրամադրման, եթե տեղական կառավարությունները մշակեն իրենց սեփական ծրագրերը առանց հաշվի առնելու ազգային քաղաքականության կամ չափանիշների հետ համահունչ լինելու կարևորությունը:
Սոցիալական ծառայությունների ապակենտրոնացումը հզոր գործիք է հանրային կառավարման բարելավման, ծառայությունների մատուցման որակի բարձրացման և համայնքների ներառականության ու ներգրավվածության համար: 

Սակայն դա պահանջում է մանրակրկիտ պլանավորում, կարողությունների ստեղծում և ֆինանսական աջակցություն՝ անհաջողություններից խուսափելու համար, ինչպիսիք են անհավասարությունը, անարդյունավետությունը և համակարգման բացերը: Եթե այն իրականացվի ճշգրիտ, ժամանակին և համակարգային մոտեցումներով, ապակենտրոնացումը կարող է զգալիորեն բարելավել սոցիալական ծառայությունների հասանելիությունը, արձագանքունակությունը և որակը տեղական բնակչության համար, ինչը իր հերթին կնպաստի նաև համապետական մակարդակում ընդանրապես կառավարման արդյունավետությանը, պետական միջոցների արդյունավետ ծախսմանն ու պլանավորմանը: